مهندس نادیا سیلاخوری - مدیر عامل شرکت خوراک دام و طیور زرین امروان دکتر کاوه جعفری خورشیدی - استادیار دانشگاه و مشاور شرکت زرین امروان
عوارض آفلاتوکسین در طیوراساساً آفلاتوکسین‌ها سم کبد هستند که به غده‌های گوارشی و کبد صدمه می‌رسانند، علاوه بر این آن‌ها تضعیف کننده سیستم ایمنی نیز هستند.
اثرات جانبی آفلاتوکسین‌ها
- کاهش راندمان تولید گوشت و تخم مرغ و افزایش آسیب پذیری در برابر بیماری‌ها
- کاهش میزان رشد و کیفیت لاشه
- کاهش وزن تخم مرغ تولیدی
- تضعیف سیستم ایمنی که منجر به افزایش احتمال بروز کوکسیدوز، عفونت خون حاصل از کلی باسيل‌ها و بیماری سالمونلا می‌شود
- کاهش تیتر آنتی بادی خون و عدم پاسخ مناسب به واکسیناسیون
- افت مصرف خوراک و یا توقف کامل آن
- افزایش بروز مشکلات پا
- سندرم افتادگی بال
- افزایش مرگ و میر
انواع تاکسین بایندرهای موجود در بازار ایرانتکسین بایندرها به عنوان مواد متصل شونده به مایکوتوکسین‌ها و به منظور جلوگیری از جذب آن‌ها از دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حال حاضر انواع مختلف مواد جلوگیری کننده از رشد قارچ‌ها و جذب کننده مایکوتوکسین‌ها تحت نام‌های تجاری متنوعی در بازار وجود دارد که تقریبا اکثر آن‌ها توانسته‌اند اثرات مفیدی داشته باشند که به برخی از آن‌ها به شرح ذیل اشاره می‌شود:
مایکوسورب (Mycosorb): ماده موثر و فعال آن گلوكومانان اصلاح شده حاصل از دیواره سلولی مخمر است. میزان مصرف آن بین 0.5 تا 2 کیلو در هر تن خوراکی برای گروه‌های مختلف طیور و ۱۰ گرم به ازای هر راس گاو توصیه شده است.
پلی سورب (Polysorb): پایه مخمر دارد و از گلوكومانان اصلاح شده حاصل از دیواره سلولی مخمر ساکارومایسس سرویسیه جدا شده است. میزان مصرف آن 0.5 تا 2 کیلوگرم در هر تن خوراک دام، طیور و آبزیان توصیه شده است.
مایکوفیکس پلاس (Mycofix Plus): بر پایه خاک رس و آنزیم تهیه شده است. رس به آفلاتوکسین‌ها متصل می‌شود و آنزیم موجب شکسته شدن توکسین‌های دیگر مانند فوزاریو توکسین‌ها، تریکو تسن، سمDON ،T2 و زیرالنون می‌گردد.
توکسیبان (Toxiban): ماده موثره آن آلومینوسیلیکات، همراه با زئولیت، بنتونیت و پروپیونات آمونیوم است. به دو صورت فیزیکی و شیمیایی باعث جذب و غیر فعال سازی سموم قارچی موجود در خوراک دام و طیور می‌گردد.
نواسیل (Novasil): ماده موثره آن آلومینوسیلیکات هیدراته سدیم کلسیم است. به طور انتخابی از طریق باندهای یونی به آفلاتوکسین‌ها متصل می‌گردد. میزان مصرف آن بین ۲ تا ۴ کیلوگرم در هر تن خوراک توصیه شده است.
مایکو اد (Myco - Ad): ماده موثره آن آلومینوسیلیکات هیدراته سدیم کلسیم است. در روده باریک عمل می‌کند و موجب جذب مایکوتوکسین‌ها می‌گردد. میزان مصرف آن ۲ تا ۳ کیلو گرم در هر تن خوراک توصیه شده است.
فورمایسین گلد پی ایکس (Formyaycine Gold PX): ترکیب آن از فرمالدئید، اسید پروپیونیک، بنتونیت سدیم و نمک‌های آمونیوم تشکیل شده است. موجب کاهش بار میکروبی و آلودگی قارچی خوراک می‌شود. میزان مصرف آن بین 0.5 تا ۲ کیلوگرم در هر تن خوراک توصیه شده است.
میل باند تی ایکس (Milbond TX): در واقع سیلیکات آلومینیوم، کلسیم و سدیم هیدراته فعال است که به منظور ممانعت از اثرات زیانبار آفلاتوکسین و دیگر مایکوتوکسین‌ها و نیز به عنوان پلت بایندر در جیره‌های دام، طیور و آبزیان استفاده می‌شود. میزان مصرف آن یک تا ۳ کیلوگرم در هر تن خوراک توصیه شده است.
زبان‌های اقتصادی ناشی از آفلاتوکسین زیان‌های اقتصادی ناشی از آلوده شدن مواد غذایی و خوراک دام و طیور به آفلاتوکسین‌ها شامل خسارات اقتصادی وارده به صنعت دامپروری، تلفات دام و طیور، زیان‌های وارده به محصولات کشاورزی، شیوع بیماری‌های دامی در دامداری‌ها و مرغداری‌ها، ضعیف شدن سیستم ایمنی دام‌ها، کاهش رشد و تولید، افزایش ضریب تبدیل غذایی، هزینه‌های برنامه ریزی جهت کاهش خطرات می‌گردد.
بر اساس گزارشات سازمان خوار و بار جهانی (فائو)، سالیانه ۲۰% از محصولات غذایی تولید شده در دنیا توسط سموم قارچی آلوده می‌شوند که در این آلودگی آفلاتوکسین‌ها سهم بیشتری نسبت به سایر سموم دارند. هم چنین میزان زیان‌های ناشی از حذف مواد غذایی آلوده و خسارات وارده به محصولات کشاورزی آمریکا در هر سال ۱۰۰ میلیون دلار اعلام شده است.
اثرات سم آفلاتوکسین در بهداشت و سلامتی انسان و حیوانانسان به وسیله مصرف غذاهای آلوده در اثر رشد قارچ‌ها در معرض خطرات ناشی از سم قرار گرفته و چون جلوگیری از رشد قارچ‌ها در مواد غذایی آسان نیست بنابراین پیشگیری از بیماری‌های قارچی در انسان و حیوان مشکل است. در بعضی از کشورهای جهان مانند تایوان، اوگاندا و هندوستان مواردی از بروز آفلاتوکسیکوزیس انسانی در اثر مصرف غذاهای آلوده، گزارش شده است اما در کشورهای توسعه یافته به دلیل وجود سیستم‌های کنترلی دقیق، فروش مواد غذایی آلوده ممنوع بوده و بیماری به ندرت مشاهده می‌شود.